Odleżyny są problemem ponadczasowym i dotyczącym dużej liczby chorych, szczególnie tych, którzy są narażeni na długotrwałe unieruchomienie. Badania wykazują, iż w Polsce u blisko 270 tysięcy pacjentów występują owrzodzenia odleżynowe.
Zgodnie z definicją podaną przez NPUAP-EPUAP odleżyna “jest miejscowym uszkodzeniem skóry i/lub tkanki podskórnej nad wystającym elementem kostnym, powstałym w wyniku ucisku lub ucisku połączonego ze ścieraniem”. Szacuje się, że ok. 70% owrzodzeń odleżynowych powstaje w okolicach dolej połowy ciała. Najbardziej typowymi miejscami powstawania tych ran są: kość krzyżowa (40%), krętarze kości biodrowych (10%), pięty (10%), kostki boczne goleni (5%) i guzy kulszowe (5%). Wśród czynników ryzyka powstania odleżyn najczęściej wymienia się: długotrwałe unieruchomienie, wiek pacjenta >75 lat, płeć żeńską, stan odżywienia i nawodnienia (hipoalbuminuria, anemia, odwodnienie), występowanie chorób wyniszczających (nowotwory), chorób układu krążenia, czy cukrzycy, długotrwałą sterydoterapię, występowanie zaburzeń funkcji zwieraczy. Ponadto należy brać również pod uwagę czynniki niezależne od pacjenta, takie jak: stosowanie nieprawidłowej bielizny osobistej i pościelowej, zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura otocznia, działania jatrogenne personelu (oparte na współdziałaniu siły ścinającej i siły tarcia), zła pielęgnacja, brak środków higienicznych i opatrunkowych, a także brak odpowiednich i systematycznych szkoleń.
Leczenie każdej rany, w tym również tej odleżynowej, niesie za sobą przysporzenie pacjentowi bólu, poświęcenie sporej ilości czasu personelu, a także poniesienie dużych nakładów finansowych (doskonale zdajemy sobie wszyscy sprawę z tego, że potrzebne do prawidłowego zaopatrzenia rany środki dezynfekcyjne, czy opatrunki osiągają często zawrotne cechy).
Jakie działania można zatem podjąć, żeby zapobiec powstawaniu ran odleżynowych?
Regularnie oceniajmy ryzyko powstania ewentualnych odleżyn, posługując się specjalnie przeznaczonymi do tego skalami, takimi jak skala NORTON, czy skala WATERLOW. W danej placówce ochrony zdrowia używajmy zawsze jednej, ustalonej i spójnej dla wszystkich pacjentów skali, tak by uniknąć pomyłek i niedomówień. Wyżej wymienione skale opierają się głównie na ocenie czynników ryzyka, takich jak: wiek, płeć, stan skóry chorego, kontrola wypróżnień (występowanie nietrzymania moczu/stolca), zdolność ruchowa i stopień samodzielności przy zmianie pozycji, apetyt, występowanie chorób współistniejących. By moc to ocenić wskazana jest zatem stała obserwacja chorego.
Większość oddziałów szpitalnych jest już zaopatrzona w specjalistyczne łóżka ortopedyczne z materacami przeciwodleżynowymi (ich ceny różnią się w zależności od rozmiarów, materiału, z jakiego są wykonane, czy mechanizmu działania), a także tzw. udogodnienia przeciwodleżynowe (krążki, wałki, poduszki). Niemniej jednak, pomimo stosowania wyżej wymienionego sprzętu nie można zapominać o bezwzględnej konieczności zmiany pozycji ciała pacjenta minimum, co 2-3 godziny (długotrwały ucisk stopniowo uszkadza mikrokrążenie w tkankach). Należy też unikać pozycji ciała, które będą zwiększały ucisk na jego daną część, takich jak np. pozycja na boku pod kątem 90 stopni.
Pamiętajmy o systematycznej ocenie stanu skóry chorego, zwracając uwagę na jej zabarwienie, napięcie, ciepłotę oraz obecność ewentualnych zmian patologicznych - obrzęki, stwardnienia, wykwity. Prawidłowa pielęgnacja skóry chorego opiera się na utrzymaniu jej w czystości, stosowaniu środków do pielęgnacji o neutralnym pH oraz częstym nawilżaniu i natłuszczaniu. Skóry nie należy wycierać przez pocieranie, a miejsc zaczerwionych nie powinno się masować.
Zapewnijmy pacjentom dietę zawierającą odpowiednią ilość kalorii i białka
pochodzenia zwierzęcego (na rynku dostępne są gotowe preparaty, bazujące głównie na argininie), witamin (przede wszystkim z grup A, B i C), mikroelementów (żelaza i cynku), wysoko nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Dbajmy o dobre nawodnienie chorego (ok. 2 litry na dobę).
Nie zapominajmy o aktywizacji ruchowej naszych podopiecznych (prowadźmy
ćwiczenia przyłóżkowe i oddechowe). Mobilizujmy pacjentów do podejmowania
aktywności.
Rzetelnie prowadźmy dokumentację medyczną.
Korzystając w wyżej wymienionych praktycznych wskazówek możemy ochronić naszych pacjentów przed powstaniem odleżyn, bo powtarzając za tytułem artykułu “po co leczyć, kiedy można zapobiegać”. Tak dużo zależy od nas - pielęgniarek. Weźmy sobie te słowa do serca i zacznijmy działać.
Autor:
mgr piel. Magda Benauer
specjalista piel. opieki paliatywnej
Powered by Froala Editor